Sokobanja - najzanimljivija banja u Srbiji!

Sokobanja - najzanimljivija banja u Srbiji!

Things to do - general

Sokobanja je verovatno najzanimljivija banja u Srbiji.

Dok banje uglavnom važe za nešto dosadnija mesta, sa nedostatkom sadržaja koji bi upotpunili duže boravke (neophodne za banjsko lečenje), u Sokobanji vam i 10 dana može proleteti bez problema, ukoliko vas posluži vreme i ne budete lenji.

Sokobanja je jedna od retkih klimatskih naših stanica gde se danju i noću oseća da na ovom svetu ima vazduha i da u vazduhu ima svežine i mirisa. – Ivo Andrić

Sokobanja se nalazi u središnjem delu naše turističke regije, na nadmorskoj visini od 400 m. Smeštena je u istoimenoj kotlini, okruženoj  vencem srednjevisokih planina: Rtanj na severu (1560 m), Ozren na jugu (1174 m), Devica na jugoistoku (1116 m), Slemen (1099 m) i Krstatac (1069) na istoku, i Bukovik (894 m) i Rožanj (897 m) na zapadu. Kroz Sokobanju protiče reka Moravica, koja na zapadu kotline gradi Bovansku klisuru.

 

Termomineralni izvori

 

Sokobanja je prva ekološka opština u Srbiji i ima najdužu tradiciju razvoja banjskog turizma.

Pored velikog broja termomineralnih izvora Sokobanju karakteriše i specifična mikroklima, koja naročito pogoduje lečenju respiratornih oboljenja.

Mineralna sokobanjska voda je čuvena u svetu. Njena lekovitost i dejstvo na organizam porede se sa vodama Bad Gaštajna u Austriji.

U kupatilu „Amam“ postoje dva izvora koji spadaju u slabe zemno-alkalne radioaktivne hiperterme: „Sv. Arhanđel “ temperature 43 °C i „Preobraženje“ sa temperaturom između 43,8 i 53°C. Indikacije: razne vrste reumatizma (degenerativni, ekstraartikularni i hronični inflamatorni), posttraumatska stanja i stanja posle povreda.

U okviru turskog kupatila nalazi se prirodni inhalatorijum čija isparenja sadrže gas radon, koji se najviše koristi u lečenju bolesti disajnih organa.

U kupatilu „Banjica“ postoje dva izvora koji spadaju u slabe zemno-alkalne radioaktivne hipoterme: „Banjica I“ sa temperaturom 27,8 °C i „Banjica II“ temperature 28,9°C.

Pored pomenutih indikacija Sokobanja je pogodna za lečenje sledećih oboljenja: bolesti endokrinog sistema (žlezde sa unutrašnjim lučenjem), hronična ginekološka oboljenja, lakši oblici Parkinsonove bolesti, stres sindrom, kardiovaskularne bolesti (lakši oblici hipertenzije, arterioskleroza, anemija, poremećaji periferne cirkulacije), psihička i fizička iscrpljenost, bolesti bubrega i bolesti metabolizma.

Kada je u pitanju zdravstveno-rekreativni turizam Specijalna bolnica „Sokobanja“ nudi banjskim gostima wellness i fitness programe, sa ciljem očuvanja i poboljšanja zdravlja ali i opuštanja i uživanja, koji obuhvataju: bisernu kupku, finsku saunu, kupanje u đakuziju, kupanje u „Amamu“, raznovrsne masaže, program regulacije telesne težine, program za odvikavanje od pušenja i dr.

 

Klimato terapija u Sokobanji

 

(Autor: Vesna Krstić)

Tajna velike lekovitosti Sokobanje je u harmoniji svih bogatih činilaca kojima je priroda obdarila. Zapaženo je da je klima mesta lekovitija ukoliko je njegov položaj talasast, izbrazdan dolinama i uzvišenjima, raznim brežuljcima i visoravnima. A tako je upravo u Sokobanji…

Bolesnici ovde mogu, po lekarskoj preporuci, prelaziti s jednog položaja na drugi. Iz šuma preko terena pod šibljem, do livada sa blagim povetarcem.

Klima Sokobanje je blaga, subalpska. Jakih vetrova nema, šuma ima u izobilju, pa velikih razlika u maksimalnim dnevnim i minimalnim noćnom temperaturama nema. Vazdušni pritisak je povoljan, bez naglih promena. Maglovitih dana ima malo, i to u rano proleće ili kasnu jesen. Vazduh je umereno suv, ali zbog velikih prostranstava pod raznovrsnom šumskom vegetacijom, veoma bogat kiseonikom i ozonom.

Sa Ozrena, danju struji čist i svež vazduh koji leti rashlađuje rosa, te se u Banji skoro nikada ne oseća vrućina. Zahvaljujući brojnom lekovitim izvorima koji su bogati radioaktivnim gasovima, svaki gost je za vreme boravka u Banji, izložen blagoj prirodnoj inhalaciji.

Prisustvo pozitivnih i negativnih jona u vazduhu, odnosno povoljna jonizacija, osvežava i okrepljuje čovekov organizam. U okolini Sokobanje, u prečniku od 30 km nema fabričkih dimnjaka, pa samim tim ni zagađene vode, vazduha i zemljišta. To potvrđuju i rakovi u koritu Moravice i njenih pritoka (između dva svetska rata izvoženi su u Pariz i London), ali i vodomar, ptica koja je vrlo osetljiva na zagađenu okolinu.

Ono što Sokobanju čini izuzetnom je lekoviti plemeniti gas radon, koji raspršujući se u vazduhu, blagotvorno deluje na mnoge bolesti. Višegodišnjim praćenjem zdravstvenih efekata boravka u ovoj “vazdušnoj” banji, utvrđeno je da klimatski faktori pogoduju obolelima od bronhijalne astme, hroničnog bronhita, povišenog krvnog pritiska, bolesti nervnog sistema i žlezda sa unutrašnjim lučenjem, kao i onima sa povišenom nervnom napetošću, premorenim organizmom i hroničnim umorom. Na ovoj raznolikosti vrednosnih obeležja klime temelje se brojni zdravstveni uticaji, kao i višestruki efekti u pogledu rekreacije, oporavka, odmora i razonode.

Najbolji rezultati lečenja u Sokobanji postižu se kod obolelih od astme, naročito kod dece. Oporavak mališana traje obično tri nedelje, mada je utvrđeno da je najuspešniji kada se boravak u Banji produži na mesec dana.

Kod odraslih se preporučuje lečenje astme u početnom stadijumu bolesti, jer se tada postižu najbolji rezultati (B. Petrović, P. Dujanović).

Godine iskustva sokobanjskih lekara pokazale su da i bolesnicima sa teškim asmatičnim stanjem prija sokobanjski vazduh, jer za vreme boravka u Banji nemaju nikakve tegobe.

Poznate ličnosti u banji

 

Sve do II Svetskog rata, banja pod Ozrenom je poznata po umetnicima i boemima koji su je posećivali.

Smatra se da je bila najboemskija banja na Balkanu. Jedan od njenih najčešćih posetilaca, Stevan Sremac je ovde i umro, u leto 1906. godine. Najčešce su do rata i posle rata dolazili Branislav Nušic, Ivo Andrić i Meša Selimović

Najduže se pamte Nušicevi stihovi: “Sokobanja, Sokograd, dodješ mator, odeš mlad”, koje je naš komediograf smislio za svog prijatelja fotografa Sinišu Ristića iz Sokobanje.

O Sokobanji je pisao i Ivo Andrić…

„Ovde u Sokobanji, gledajući ovu raskoš prirode, ovu lepotu svetlosti zemlje i neba, često me obuzme neka neobjašnjiva tuga ili zanos, pa sam tako opušten razmišljao kako bi bilo lepo, bar za trenutak, ponovo se vratiti romantizmu.“ – Ivo Andrić.

“Ja ne znam čega stvarno ima ovde, ali znam da posle 15-20 dana boravka u Sokobanji radim celu godinu u Beogradu kao preporođen. Nemam nikakvih tegoba, šta li je: vazduh ili ljudi ovi, ili osoblje „Moravice“, kiselo mleko iz sela Jezero ili ovi moji lekari…Ne umem da objasnim. “ – Ivo Andrić.

Jovan Cvijić:

“… planina se mirno diže sa široke podloge, gola, gorostasna, završavajući se skoro pravilnom kupom šiljak. Dižući se sa prelomima, naprasno izolovan, Rtanj vlada okolinom i izgleda kao njen vođa i znamenje”. 

Isidora Sekulić:

“Banja je planinama okruzena, ima šuma, ima izvora; ali najlepšije u njoj i nad njom, njen osobiti vazduh, radostan vazduh, umilijt vazduh. ÄŒovek oseti nepoznato dotle zadovoljstvo što ima pluca, što po prirodi neprestano diše. Tu covek sazna da je i srcu mio vazduh. Negde kraj izvora, pod planinom, srce više ne poteže da pumpa i radi, ono se odmara, a grudi, prepune čistog vazduha, dižu i spuštaju srce kao na oprugama. Srce u Sokobanji ne tuče, ne lupa, nego se ljuljuška.”

Moša Odalović

„Na čitavoj planeti vanredno stanje,
svet se iz temelja meri i kroji,
svi bi da zidaju Sokobanje –
al Bog im reče, ne može,
to već negde postoji.”

Dobrica Erić

„Sokobanja u biljnom ruhu, nekrunisana srpska kraljica
poznata po vodi i vazduhu i nenadmašna vidarica,
Sokobanja u biljnom moru, u zlatnom prahu lipovog cveta
ovde suton liči na zoru, zora na stvaranje sveta…”

 

Priroda

Sokobanja nudi u svojoj okolini toliko mnogo sadržaja, da vam je potrebno samo koliko-toliko lepo vreme i volja da se pomaknete iz same Banje, i eto višenedeljnog boravka u banji koji ne samo da nije dosadan već će vam postati i jedna od najlepših turističkih uspomena.

 

Izletišta

 

Pitanje je da li će vam 10 dana biti dovoljno da obiđete sva izletišta u okolini Sokobanje. Svako od izletišta nudi mogućnosti za celodnevne boravke, obilaske, šetnje, uživanje u prirodi i vazduhu. Prostrane livade, pećine, vodopadi, jezera, životinje, spomenici, restorani,… su garant zanimljivo provedenog dana na svakom od sokobanjskih izletišta.

Ističu se Lepterija, Kalinovica, Borići, Očno, Vlasina, Izvor Moravice, Sesalačka pećina, Banja Jošanica…

 

Izletište Očno

 

Izletište „Očno“ se nalazi u krugu specijalne bolnice za lečenje očnih oboljenja. Izletište obuhvata livadu koja je okružena bukovom i četinarskom šumom.

Upravo zahvaljujući četinarima i specifičnom prostoru i cirkulaciji vazduha, Očno je poznato kao mesto na kojem je izuzetno velika koncentracija negativnih jona koji blagotvorno deluju na organizam, a naročito pogoduju onima koji imaju problema sa astmom i disajnim organima.

izletiste-ocno

Negativni joni su čestice koje nastaju u vazduhu iz isparenja četinarske smole. Značajni su jer se u vazduhu, zbog svog negativnog naelektrisanja, brzo hvataju za pozitivno naelektrisane čestice prašine, polena, vodene pare, i ostalih aerosoli i tom prilikom ih obaraju na zemlju te vazduh ostaje potpuno čist i oslobođen svih primesa.

Ako ste alergični na polen, kao ja, ovde ne morate brinuti, uživajte u prirodi punim plućima i bez lekova jer negativni joni rade svoj posao odlično! Uostalom, tako je na čitavom Ozrenu!

Usamljena kamena stena, nasred velike livade, je poznata kao „Kamen ljubavi“ i predstavlja simbol večne ljubavi.

izletiste-ocno-kamen-ljubavi-sokobanja

Na ovoj steni su se, prema pričama meštana, voleli hajduk Veljko i Čučuk Stana. Postoji verovanje da ako se dvoje zaljubljenih poljube na ovom mestu i fotografišu se, njihova ljubav će trajati do kraja života.

 

Izletište Kalinovica

 

Kalinovica se nalazi odmah tu pored a karakteriše je izuzetna priroda sa ogromnim brojem staza za šetnju, izvorima, livadama, i izuzetnom šumom. Izletište je veoma lepo uređeno, i idealno je mesto za porodice sa decom.

izletiste-kalinovica-mali-fudbal

Porodica Milenković je ovde sagradila mali etno restoran i uredila kompletno izletište. Dok se klinci igraju na terenima za fudbal sa malim i nešto većim golovima, koševima, livadama i pašnjacima, ili dok jašu ponije, roditelji se mogu opustiti u divnom etno ambijentu ovog domaćinstva i uživati u domaćim lepinjama, pečenju ispod sača i ostalim domaćim specijalitetima – potpuno  zaokružena ponuda koja se nudi gostima, za idealno proveden dan sa porodicom.

 

Izletište Lepterija

 

Na svega par kilometara od Sokobanje nalazi se jedno od najlepših izletišta – Lepterija, koje je zbog svojih prirodnih lepota zaštićeno od strane države kao Predeo izuzetnih odlika.

izletiste lepterija sokobanja

lepterija izletište sokobanja

Upravo zbog te specijalne zaštićenosti prostora, svaki vid gradnje na Lepteriji je prilično ograničen, uključujući i uređivanje staza i postavljanje znakova, te je ovo izletiše nešto slabije označeno u odnosu na ostala, ali opet i više nego dovoljno da se možete sami snaći i obići sve što želite, a ima toliko toga…

Do izletišta možete doći kolima, a odmah kod parkinga, u samom srcu izletišta, izigrađen je kompleks apartmana, restoran i odmaralište. U njegovoj okolini je lepo uređeno mesto za piknike sa drvenim klupama i stolovima, nastrešnicama u slučaju kiše, specijalnim mestima za loženje logorske vatre.

 

Vodopad ripaljka

 

Ripaljka je bez sumnje jedan od najlepših vodopada u Srbiji! Nalazi se na Ozrenu, na reci Gradašnici, 5 km od Sokobanje.

vodopad ripaljka kod sokobanje

Vodopad je visok 17.5 metara, i kao i svi vodopadi, najbogatiji je vodom u proleće. Međutim, obzirom da je Gradašnica periodična reka, vodopad često presuši zajedno sa rekom u leto i jesen, pa gledajte da ga posetite u prolećnim mesecima.

Čitav ambijent oko vodopoda je predivan, sve je lepo uređeno i označeno. Kuriozitet je da ovde nije reč samo o jednom vodopadu, već nizu od nekoliko manjih i većih vodopada na veoma malom prostoru. Pre najvišeg vodopada ćete videti i dva manja, nemojte da vas oni zavaraju i da pomislite da je to sve.

vodopad ripaljka sokobanja

 

Jezerce na izletištu Grudno

 

Uzvodno oz Gradašnicu, nedaleko od Riapljke, nalazi se izletište Grudno. U centru kompleksa nalazi se jezerce sa potočnom pastrmkom, na samom izvoru reke Gradašnice, koje nije velike površine, ali je pogodno za izletnicki i vikend turizam.

Uređen je i park duž samog jezerceta u kome se nalaze dva izvora pitke vode.

 

Selo Vrmdža

 

Živopisni predeli netaknute prirode, zdrava domaća hrana, čista voda i vazduh, osmeh i ljubaznost meštana razlozi su zbog kojih je selo Vrmdža, nadomak  Sokobanje, u podnožju Rtnja, poslednjih godina postalo prava turistička atrakcija.

Dok se druga sela gase i gube stanovnike, Vrmdža beleži porast stanovnika ali i investicija.

Ovde se doseljavaju ne samo ljudi iz Beograda, Novog Sada, Subotice, već i stranci. Svi oni uglavnom opremaju stare seoske kuće sa željom da se bave proizvodnjom domaće hrane i seoskim turizmom.

Vrmdža je pre svega atraktivna za ljubitelje prirode, jer se pored fascinantnog Rtnja ovde nalaze i brojni izvori po kojima je selo najverovatnije i dobilo ime ali i Vrmdžansko jezero koje idealno mesto za izlete i odmor.

Osim pecanja i odmora uz prelep pogled, u okolini ovog izletišta ljubitelji prirode mogu brati šumsko voće, lekovito bilje i pečurke.

Reljef Sokobanje

 

Reljef opštine Sokobanja je veoma složen, na šta su uticali tektonski procesi, abrazija, fluvijalna i kraška erozija i akumulacija. Složenost i raznolikost reljefa i specifični reljefni oblici povećavaju turističku atraktivnost ovog prostora.

Najniža morfološka celina je aluvijalna ravan Moravice i njenih pritoka, sa prosečnom širinom od oko 1 km i srednjom nadmorskom visinom od oko 350 m. Ovde se nalaze svi termomineralni izvori i materijalna baza turizma (infrastruktura, smeštajni, ugostiteljski, zdravstveni i drugi objekti).

Pobrđe predstavlja prelazni pojas od dolinskog ka planinskom obodu. U ovom pojasu su najposećenija sokobanjska izletišta koja se nalaze u podnožju i na padinama Ozrena, Rtnja i Device.

Turistički najatraktivniji je planinski pojas na obodu kotline, sa izraženim klimatskim, biogeografskim, ekološkim, ambijentalnim, zdravstveno-rekreativnim, pejzažno-estetskim i drugim turističkim vrednostima. Sokobanjska kotlina je sa svih strana okružena vencem srednjevisokih planina: Rtanj (1560 m) na severu, Bukovik (894 m) i Rožanj (897 m) na zapadu, Ozren (1174 m) na jugu, Devica (1187 m) na jugoistoku, Slemen (1099 m) i Krstatac (1069 m) na istoku. Najbolje valorizovana je planina Ozren, sa brojnim izletištima, vidikovcima, atraktivnim hidrografskim resursima (brojni izvori, vodopad Ripaljka, jezerce na Grudnom...) i bogatom šumskom vegetacijom.

Ozren je svrstan u grupu planina lečilišta i na njemu se nalazi bolnica za lečenje očnih i plućnih bolesti.

Rtanj predstavlja dominantnu geomorfološku crtu Sokobanjske kotline kao i cele istočne Srbije.

Pored planina, posebnu geomorfološku turističku vrednost predstavljaju i klisure. Reka Moravica na svom toku gradi dve interesantne klisure: Sokogradsku, u gornjem delu toka, i Bovansku u donjem delu, koje nude mogućnosti za razvoj izletničkog, rekreativnog, kupališnog i ribolovnog turizma.

Poznate su, ali nedovoljno turistički valorizivane Seselačka i Rujiška pećina.

Na južnoj strani Rtnja, u ataru sela Mužnica, u jednoj velikoj vrtači nalazi se jama - ledenica “Zla rupa”. Duboka je oko 57 m i ispunjena je ledom i ledenim nakitom cele godine. Daleke 1836. godine knez Miloš Obrenović i francuski istraživač Ami Bue, sa pratiocima, spustili su se u tu jamu. Druga značajna ali malo istražena ledenica je “Vlaška pećura” podno Golemog  vrha na Devici.

U sokobanjskoj kotlini nalaze se interesantna i turistički vrlo atraktivna pećina - prerast na Zarvini, reci kod Seselca, i jedinstven, zakonom zaštićen prozorac „Bogova vrata” koji se nalazi na potezu zvanom Sredni rt, između Slemena i Krstatca, istočno od Sokobanje.

 

Klima

 

Na širem području zastupljena je umereno kontinentalna klima, sa tendencijom prelaska ka planinskom tipu, sa porastom nadmorske visine. Međutim, specifične klimatske karakteristike kotline uslovljene su postojanjem planinskih masiva, koji ograđuju sokobanjsku kotlinu.

Osnovne klimatske karakteristike ovog područja su hladne i oštre zime, topla i sunčana leta, i jeseni koje su toplije od proleća. Gotovo da tokom godine uopšte nema maglovitih dana. Vazdušni pritisak je stabilan i bez naglih promena, i iznosi oko 736 mb.

Temperatura vazduha jedan je od najznačajnijih klimatskih elemenata i za razvoj turizma ima veliki značaj, posebno za definisanje dužine trajanja turističke sezone. Srednja godišnja vrednost temperature vazduha u Sokobanji iznosi 10,5°C. U periodu od druge polovine maja do prve polovine septembra, prosečna temperatura vazduha je veća od 20°C.

U okolini Sokobanjske opštine nema niti jednog zagadjivača vazduha ni voda. Pored toga, poseban doprinos čistom vazduhu daje ruža vetrova, koja se formira iznad kotline, donoseći svež i čist vazduh. Bogatstvo vazduha negativnim jonima doprinosi opštem blagostanju organizma i brzom oporavku od različitih tegoba, pre svega respiratornih smetnji i stresa, koje nosi današnjica.

Istorija i kultura

Sokobanja ima dugi kontinuitet naseljenosti. U toku svog viševekovnog postojanja ovo naselje bilo je poznato pod imenima: Banja, Banjica, Varoš banja, Velika banja, Aleksinačka banja i Sokol banja.

Prvi tragovi naseljenosti na teritoriji Sokobanje su iz srednjeg paleolita. Ekipa arheološkog instituta iz Beograda je vršeci iskopavanja na lokalitetu „Pećinski kamen“ na dubini od 4 m u pećinskim sedimentima pronašla tragove neandertalskog čoveka. Pokretni materijal se sastojao od kamenih noževa i tragova ognjišta i njegova starost procenjena je kao epoha srednji musterijan, odnosno 50.000 godina pre nove ere.

Tragovi naseljenosti iz gornjeg paleolita pronadjeni su na lokalitetu „Markova pećina“ (nedaleko od Sokograda), u klisuri Moravice. Fosilni ostaci (ostaci pećinskog medveda), kao i tragovi materijalne kulture svedoče o životu čoveka na ovom prostoru u periodu poslednjeg ledenog doba - Virm I, odnosno 12.000 godina pre nove ere.

 

U doba neolita na tlu Sokobanje postojala je ljudska naseobina o čemu svedoče naučna istraživanja i arheološki nalazi na lokalitetu Trebič.

Enolit (bakarno doba). Arheološkom prospekcijom utrvrđeno je postojanje enolitske gradine na lokalitetu „Vrelska čuka“ (neposredno pored izvora Moravice) .

Bronzano doba. U arheološkoj karti Srbije lokalitet Popovica, na desnoj obali Moravice u neposrednoj blizini Sokograda, je označen kao bronzano dobska gradina, odnosno naseobinska struktura u čijem podnožnju se nalazi Tumil (praistorijska grobnica sačinjena od nasipa zemlje) koja je imresivnih dimenzija.

U ataru sela Šarbanovac, na jugozapadnim padinama Rtnja, prilikom kopanja bunara, pronađena je ostava iz bronzanog doba. Ostava se nalazila u keramičkoj posudi, i sastojala se od nakita, oruđa koja datira iz vremena bronzanog doba. Raznovrsni predmeti od gvožđa i bronze sa terena Vrmdže, Šarbanovca i Rujišta svedoče o životu stanovnika u poslednjim decenijama VIII i tokom VII veka pre nove ere.

Ostaci Kelta koji su u arheološkoj literaturi zabeleženi kao nosioci mlađeg gvozdenog doba, su retki na teritoriji Sokobanje, sastoje se uglavnom od slučajnog nalaza novčića iz tog perioda.

Tribali, najveće i najmoćnjije pleme u srednjem delu  Balkanskog poluostrva, Skordisci i Mezi kretali su se ovim područjem, koje krajem I veka osvajaju Rimljani. Za njihovo viševekovno gospodarenje na ovim prostorima vezuju se ostaci Rimskog druma i Sokograda u čijem su temelju pronadjeni ostaci Rimskih zidina sa vodovodnim cevima.

U periodu srednjeg veka, prostor sokobanjske kotline je predstavljao jednu od veoma važnih tačaka za tadašnje vladare Srbije. Pojavom Turaka i njihovim osvajanjem Vidina 1389. godine, i stvaranjem Vidinskog sandžaka, svi krajevi istočne Srbije, pa i sokobanjski, padaju pod vlast Turaka.

U XVI i XVII veku banja sa tvrđavom je od izuzetnog strategijskog značaja i predstavlja važno tursko uporište. U tom periodu banja je bila razvijena shodno funkcijama i ulogama koje je ona imala, pre svega za ratne operacije koje su turci izvodili na ovim prostorima.

Po zapisima poznatog turskog putopisca Evlije Čelebije, Banja je 1663. godine imala dve stotine drvetom pokrivenih kuća, šest džamija, dva omanja hana, dve turske osnovne škole i medresu- versku muslimansku školu. U njoj se nalazilo javno kupatilo, koje je u to vreme bilo impozantna građevina. Kupatilo je bilo sa kupolama pokrivenim olovom. U ovakvim kupatilima lečili su se i oporavljali bolesnici iz Male Azije i Turske.

Posle presudne bitke za oslobođenje od koja se održala 3. maja 1833. godine, turska vojska je kapitulirala i povukla se sa ovih prostora. Posle petovekovnog robovanja pod Turcima, Sokobanja, zajedno sa okolinom i celom Timočkom krajinom je oslobođena i našla se u sastavu srpske države.

Po nalogu kneza Miloša 1834. godine izvršena je opravka kupatila i donet plan izgradnje banjskog prostora.

 

Sokograd

 

Sokograd se nalazi na jugo – istočnom delu sokobanjske kotline, u klisuri reke Moravice. Smešten je u priorodnom, ekološki očuvanom ambijentu, poznatog turistički atraktivnog izletišta – Lepterija.

sokograd tvrđava

O postanku Sokograda postoji više legendi, od kojih je najupečatljivija ona o Lepteriji i županu.

Po ovoj legendi, neimenovani zapovednik Sokograda imao je lepu kći po imenu Lepterija u koju se zagledao župan, sin gospodara obližnjeg Vrmaškog grada. Bila je to, svakako, velika ljubav, koju nisu odobravali njihovi roditelji zbog nekih spornih poseda. Od braka, tako, nije moglo ništa da bude. Onda se dvoje mladih dogovorili da župan s družinom dojaše do zidina Sokograda, a da se Lepterija u međuvremenu iskrade kroz tajni prolaz. S početka je ceo poduhvat nalikovao bajci, ali je devojčin otac ubrzo otkrio da Lepterije nema i poslao poteru za beguncima. Njegova srdžba bila je toliko velika da je vojnicima naredio da je pogube čim je stignu. Tako je i bilo. Lepterija je stradala od mača očevih vojnika, a ožalošćeni župan je, u očaju, skočio u najdublji vir Moravice i utopio se. Mesto, proplanak, gde je stradala devojka i danas se naziva Lepterija, a vir – župan.

 

Tursko kupatilo „Amam“

 

Tursko kupatilo „ Amam“ nalazi se u centralnom banjskom parku, sa kadom u kojoj se „banjao“, Knez Miloš Obrenović.

sokobanja-hamam-kupatilo

Kupatilo vodi poreklo još iz perioda Rimljana, o čemu svedoče stari temelji i fragmenti antičkih opeka koji su bili pronađenji prilikom rekonstrukcije centralnog bazena. Kanal sa polukružnim svodom, koji se služio kao odvod za kanalizaciju, takođe potvrđuje činjenicu da je centralno banjsko kupatilo korišćeno još u doba Rimljana.

Manja kupatila, koja se danas nalaze u sklopu kompleksa centralnog banjskog kupatila su iz perioda vladavine Turaka. Kupatilo je više puta obnavljano kako bi zadržalo svoju veoma značajnu istorijsku vrednost, turističku  atraktivnost i zdravstveno – rekreativnu funkcionalnost.

 

Manastir Sv. Arhanđel na Ozrenu

 

Prema turskim defertima, odnosno propisima za Vidinski Sandžak iz XIV i XV veka, na prostoru Sokobanje postojala su dva manastira. Pouzdano se zna da je na Ozrenu 1392. godine podignut manastir Sveti Arhanđel posvećen svetim Arhanđelima Gavrilu i Mihailu, koje je u narodu poznat pod imenom Jermenčić.

Manastir je udaljen od Sokobanje oko 8 km. Smešten je na severnoj padini Ozrena, na oko 850 m nadmorske visine, u prirodno živopisnom ambijentu, okružen bukovom šumom. U neposrednoj blizini manastira nalazi se veliki broj izvora, čak osam, od kojih je dva kaptirao hajduk Veljko.

 

Zgrada Miloševog konaka

 

Zgrada građena za potrebe administracije Kneževine Srbije. Ima izvesne spoljne odlike stila narodnog građenja, dok se u konstrukciji i u rasporedu prostora uočava bitno odstupanje od nasleđene građevinske tradicije – svodovi od opeke, masivni kameni zidovi i dr.

milosev konak sokobanja

U toku života, sa namenom, više puta menjan je, i u većoj ili manjoj meri, i raspored prostora.

Poslednje  intervencije od pre dve – tri godine temeljito su izmenile spoljni izgled, jer su izvršene izvesne dogradnje. U celini je ipak sačuvana osnovna odlika stila u kome je objekat prvobitno građenja.

 

Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg

 

Sagrađena je 1892. godine u Srpsko – Vizantijskom stilu sa bistom Mitropolita Mihaila u porti. Ktitor crkve je Mitropolit Mihailo, a radove na unutrašnjosti i dekoraciju crkve pomogao je Blagoje Hadži Pavlović, trgovac iz Sokobanje.

Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg građena je pored ostatka stare crkve koji se i danas nalaze neposredno pored zvonika. Za staru crkvu vezuje se da je, pored drugih sakralnih objekta podigao kralj Milutin.

 

Spomen česma „ Miloša Obrenovića“

 

Spomen česma Miloša Obrenovića nalazi se na ulazu u Sokobanju, neposredno pored arheološkog lokaliteta Trebič. Podignuta je 1860. godine. Više puta je obnavljana, ali je ipak zadržala svoj autentični oblik. Potpuno je očuvan originalan natpis na česmi: „Miloš Obrenović I, Knjaz Srpski, podiže ovaj istočnik za večiti spomen dolaska svog u Banju, 10 godine 1860.“

spone česma sokobanja

 

Zavičajni muzej

 

Raspolaže eksponatima iz oblasti arheologije, etnologije i istorije. Pogodan je za organizaciju izložbi slika, skulptura, knjiga.

Uređeni prostor ispred pogodan je za izvodjenje pozorišnih predstava, književnih večeri itd. Nalazi se u samom centru grada. Legat Miluna Mitrovića u kome se nalazi stalna postavka M. Mitrovića, izložba slika, književne večeri.

Likovna kolonija „Sokograd“ svake godine okuplja eminentne umetnike iz Srbije i sveta. Izlažući njihova dela obogaćuje galeriju, a samim tim i Sokobanju. Pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika.

Nažalost trenutno nema smeštajnih kapaciteta na ovoj lokaciji.

Nažalost trenutno nemamo putovanja koja obuhvataju ovu lokaciju.